کد مطلب:36606 شنبه 1 فروردين 1394 آمار بازدید:110

نباید نیاز انسان به خداوند را در حاجتش به رزق و روزی یا خوراك و پوشاك منحصر دانست. این حاجات عمیق، بشر را از فرعونیت و خودبینی رهایی می بخشد. به همین دلیل است كه عارفان و بزرگان ما به جد با كبر و خودبینی در پیچیده اند. انسان خودبین، مشرك است چرا كه در این عالم به جز خدای واحد، به خدای دیگری هم قائل است، یعنی، خود را هم خدا می داند. آن كس كه به ضعفها و عجزها و حقارتهای راستین خود واقف است، به خودبینی مبتلا نمی گردد:

[صفحه 133]

نردبان خلق این ما و منی است
عاقبت زین نردبان افتادنی است

هر كه بالاتر رود ابله تر است
كاستخوان او بتر خواهد شكست

(مثنوی، دفتر چهارم، ابیات 2762 -3)

داستان «نحوی و كشتی بان» در مثنوی نیز به همین معنا اشاره دارد: نحوی هنگامی كه در كشتی نشست از سر كبر رو به كشتیبان نمود و از وی پرسید كه آیا تو نحو می دانی؟ كشتیبان پاسخ داد: «نه». نحوی گفت كه پس نیم عمرت بر فناست. سپس كشتی در طوفان و گردابهای هائل گرفتار آمد. كشتی بان از نحوی پرسید كه آیا شنا بلد هستی؟ پاسخ داد: «نه». گفت: پس تمام عمرت بر فناست:

محو می باید نه نحو اینجا بدان
گر تو محوی بی خطر در آب ران

(مثنوی، دفتر اول، بیت 2846)

علوم- اعم از علم نحو یا فیزیك یا فلسفه یا...- اگر پندار خودبینی را متورمتر كنند، از جهل فروتر و بدترند:

آب دریا مرده را بر سر نهد
ور بود زنده ز دریا كی رهد

چون بمردی تو ز اوصاف بشر
بحر اسرارت نهد بر فرق سر (...)

فقه فقه و نحو نحو و صرف صرف
در كم آمد یابی ای یار شگرف

(مثنوی، دفتر اول، ابیات 2852 -3 و 2847)

مرده شو تا مخرج الحی الصمد
زنده ای زین مرده بیرون آورد

(مثنوی، دفتر پنجم، بیت 551)

[صفحه 134]

صفحه 133، 134.